breathing procession-હાંફતુ સરઘસ

આજે માંડ આ ગુજરાતી કાવ્ય લખાણુ કારણ કે ક્યે લાઈટ જાય તેનુ કંઈ નક્કી નહીં આમ તો અમારે પોંરબંદરમા લાઈટ જાતી નથી પણ હમણા થોડીક કયારે કયારેક રિસાઈ જાય છે એટલે ગુજરાતીમાં માંડ થોડુક લખાયુ હોય ત્યાં વિજળી રાણી રિસાઈ જાય પણ આજે નક્કી કરી લીધુ હતુ કે આજે કવિ રાધેશ્યામ શર્મા નુ "હાંફતુ સરઘસ" ગમેતેમ કરીને ભલે લાંબુ કેમ ન હોય લખવું.
આ કાવ્ય આજની પરિસ્થિતી વિષે છે.

હાફતુ સરઘસ
***************
ભાગતી જતી રીક્ષાઓ અને મોટરોના બેકપાઈપમાંથી છુટેલો ઝેરી ધુમાડો,
પાછળ પડી ગયેલી, ઘવાયેલા એક ચરણને અધ્ધર ઉઠાવી ત્રણ પગે ચાલતી ગાયના
નાકમા ગૂંગળામણ પેદા કરે છે ને તેથી ભૂલથી ચોથો પગ હેઠે મૂકી દેવાતાં ગાયથી
નખાઈ ગયેલો ભાંભરડો.
તેલ ઉંજયા વગરની સાયકલના બોબડા બબડાટ સાથે ઘર તરફ વળતા મિલમજૂરોના
મુખમાંથી તમાકુની ગંધથી મિશ્રિત; સરી પડેલા વાકયો,મિલની એક લાંબી કાળી ચીમની
ઉપર શ્વાસ ખાવા બેઠેલા ચંદ્રના મુખ ઉપર અંદરથી આવતી ધુંવાડી છવાતા તેની સકલંક
છાતીમાંથી ખાંસીનું એક ઠૂંઠિયું નીકળી,ચીમની ઉપરથી ઠેઠ નીચે પડી આપઘાત કરે છે તેનો ચિત્કાર “ઝુ”માંથી પ્રથમ ઝાડવાને અફળાઈને, પછી શહેરમાં પ્રસરતી સિંહની સભ્ય ગર્જનાઓ.
હોસ્પિટલના “ઈનડોર” પેશંટની પીળા ગળફાથી સોઢાતી ખાંસી,અધરાતે ડબ્બા વગર જતાં એકલાં એંજિંનોની તીણી વ્હીસલો.
આશ્લેષમાં લેતાં જ તેના વુધ્ધ ધણીને વળેલા પ્રસ્વેદની દુર્ગધથી ત્રાસ પામેલી જુવાન સ્ત્રીનો નિ:શ્વાસ
ગાંડા કેદીઓના તીખા ટાઢા ઉદગારો સ્લોટર હાઉસના ટાઢાં મશીનોની ડહાપણની દાઢના
ભચરડાટ
મોટો વીમો વસૂલ કરવાના ઈરાદે લગાડવામાં આવેલી આગને બુઝાવવા,હાંફળાફાંફળા દોડેલા બંબાઓની કીકિયારીઓ.
પાંચ મિનિટ કાયમ પાછળ પડી જતા,ટાવરના ઝોકે ચઢેલા સેંકંડ કાંટાને ચામાચીડિયું જોસથી ભટકાતાં ઘણા વખતે-અરધો કલાક પૂરો થવાનો એક ખરો ટકોરો વાગે છે.
રેડિયો ઉપરથી મધરાતે અજ્ઞાત ભાષામાં વ્હેતાં થયેલાં ગીતો અને “રીલે” થયેલા ન્ય્ઝ.
પ્રસૂતિગૃહમાં ખાટલે પડેલી કન્યાઓ વેણની વેદનાથી કરે છે અસ્પષ્ટ પ્રલાપો.
નવજાત શિશુના બેસમજ રુદન
અવકાશના કાળમીંઢ ખડકોને ભેદીને ઘસતાં વિમાનો,હામ હારીને હવે રોગીષ્ઠ ઉંદરને ગોતતી બિલાડીના કાચ-આંખોના પલકારા.
મો’મા આવી પડેલા જંતુઓને મમળાવીને ગળી ગયા બાદ ઘરડા ઘુવડે ગાયેલું ઘૂ ઘૂ ગીત.
ખાઉધરી સ્ત્રીની સોડમાં સૂતેલા શિશુનું માતાના વજન હેઠળ ચગદાવું ને છોકરીની કાળી રાડ
કાંચળી કાઢી કયાંક નીકળી પડેલા સાપનો સુંવાળો સળવળાટ.
વિષવમન કરતા-લોહી-લાળ-ઝરતા મુખમાંથી અંધારામાંયે પ્રકાશ પ્રસારતી દંતપંકિતઓના તેજમા,હડકાયા કૂતરાનાં છેલ્લાં ડચકા લેતા ડોળા આગળ કયાંકથી ઊડી આવેલા તારક સમા એક ફુદાનો રેશ્મી-શુભ્ર સંચાર.
”રોન” ફરવા નીકળેલા સિપાઈની ઘસાયેલી બૂટજોડીનો અસ્તવ્યસ્ત આરોહ-અવરોહ.
કેટલાંયે બારી-બારણાંને ઉઘાડાં ફટાક કરી નાસતો ફરતો પવન.
ખીલીથી વિખૂટું પડેલુ દુકાનનું પાટિયું.
આસોપાલવનાં સૂકાંખખ પાંદડાંમાં મોં ઘાલી વિધવાનાં ડૂસકા લે તેના રુદનધ્વનિ.
ત્રીજા વર્ગના વેશ્યાગૃહમાં પ્રથમ રાતે જ, સંવનન સમયે ઉછીની માગી આણેલી પેટ્રોમેકક્ષનો ઓલવાઈ જતાં પૂર્વેનો ભપક ભપક અવાજ.
મંદિરોના ઊંડા ગર્ભગૃહમાં સોનાના પારણે પોઢેલા ભગવાન બાલમુકુંદનાં નસકોરાંની વાગતી વેણુ-[જેનાથી ધીમી,સ્થિર વાટે જલતા એક પ્રદીપનાં કાન પાકી જાય છે].
શતાયુ થવા કરતા ને શય્યા ભોગવતા આજાર વિપ્રનો,ઊંઘમાં અભાનપણે ગળાના હૈડિયાની આસપાસ જનોઈ વીંટાઈ જતાં નીકળી પડેલો વેદનાસિકત ઉદ્દગાર.
ખખડી પડેલી એક મસ્જિદનાં,ફ્લેલા પેટ શા એક માત્ર સાબૂત ગુંબજ ઉપર કેટલાક તારાઓની-કોઈ પયગંબર પેદા થશે કે કેમ તેની ચિંતામાં રાતભર ચાલતી-શિખરમંત્રણાના વિશ્રંભ વાર્તાલાપ.
કાટખાઈ ગયેલી પાઈપોમાં પાણીની સેરનાં એકાએક આગમનથી થતો પ્રકંપ-રણકાર.
[2]
રાતે આ અવાજોનાં હાંફતાં સરઘસ-
ખૂલી રહેલી બારી
બંધ બારણાની તિરાડો
વાતાયન
ઊંઘતાં ખુલ્લા નળ અને
છાપરાના ચૂવામાંથી
[જ્યાંથી અજવાળિયું હોય ત્યારે ચાંદરડાં પણ અવતરે છે]
-ઘરના અસબાબ ઉપર
અને ખાસ તો,
કાતિલ ઠંડીથી બચી જવા આપણે ઓઢી લીધેલા
ચોફાળ કે ધાબળા ઉપર ઊતરે છે !
સોડમાં લઈ હુંફ આપીએ-ના આપીએ
ત્યાં તો એકદમ સવારે
કોર્ટના પટાવાળાની જેમ
છાતી ઉપર ઝગારા મારતો પિતળનો બિલ્લો લગાવી
”ફલાણા ફલાણા” એમ દીર્ઘ સ્વરે નામોચ્ચાર કરી
આ સૌને, સૂર્ય કયાંક હાજર કરી દે છે !
[ઝાકળબિંદુઓનાય આવા હાલ એ નહિ કરતો હોય તેની શી ખાતરી ? ]
એ શું કરી રહ્યો છે
તેની એને ખબર હશે કે બસ....?
=કવિ રાધેશ્યામ શર્મા

are you remember-તમને ફુલ દીધાનુ યાદ

ગઈકાલે રાત્રીના વૈશાખ સુદ પાંચમ તારીખ 28/5/2005 ના રોજ અમે લોકોએ ગુજરાતી કવિતાને જેણે લોકોને ગાતા કરી દીધા છે એવા શ્રી રમેશભાઈ પારેખ નુ સન્માન કાર્યક્ર્મ રાખેલ હતો અને ગુજરાતી સાહિત્યના પ્રખર અભ્યાસુ એવા શ્રી લાભશંકરભાઈ પુરોહિત એ રમેશ પારેખની કવિતાની સુંદર રસદર્શન પણ કરાવ્યુ હતુ.
તો આજે રમેશ પારેખની જે સુંદર રચના છે "તમને ફુલ દીધાનુ યાદ" આપ લોકોને અહીં આપુ છું અને મને આશા છે આપ લોકોને ગમશે.

તમને ફુલ દીધાનુ યાદ
*********************
ધીમે ધીમે ઢાળ ઊતરતી ટકરીઓની સાખે તમને ફુલ દીધાનુ યાદ
સળવળ વહેતી કેડસમાણી લીલોતરીમાં તરતા ખેતર શેઢે, સોનલ.....
અમે તમારી ટગરફુલ-શી આંખે ઝુલ્યા ટગર ટગર તે યાદ
અમારી બરછટ બરછટ હથેલીઓને તમે ટેરવા ભરી કેટલી વાર પીધાનું યાદ
ધીમે ધીમે ઢાળ ઊતરતી ટેકરીઓની સાખે તમને ફુલ દીધાનું યાદ
અડખેપડખેના ખેતરમાં ચાસ પાડતાં હળ મારી આંખોમાં ફરતાં
એકલદોકલ કોઈ ઊછળતું સસલું દોડી જતાં ઝાંખરા પરથી પર્ણો ખરતાં
તરે પવના લયમાં સમળી તેનાં છાયાં છૂટાછવાયા ફાળ ઘાસમાં ભરતા
ડાળ ઉપર ટાંગેલી ઠીબનું નાનું સરખું બપોર ઉડી એકસામટું
પાંખ વીંઝ્તું હવા જે વડું થાય
ડાળ ઉપર ટાંગેલી ઠીબમાં સવાર પીતું નીલરંગનું પંખી જોઈ

ઝાડ ભૂલ્યાનું યાદ
ધીમે ધીમે ઢાળ ઊતરતી ટેકરીઓની સાખે તમને ફૂલ દીધાનું યાદ
= કવિ રમેશ પારેખ

The Great renunciation-મહાભિનિષ્ક્રમણ

મહાભિનિષ્ક્રમણ
****************
ફિલ્મો હું જોતો નથી એમ નથી
પણ એમાં ઘટતી ઘટના
વહેલી કે મોડી મારા જીવનમાં
બનતી હોય છે !
મિત્ર પીઠ પાછળ ખંજર હુલાવે
એમાં કશું નવું નથી
ગરીબીને કારણે જ
પ્રિયાએ સ્વીકાર ન કર્યો હોય
એવો "હીરો" એકલો જ નથી હોતો
શુ બુધ્ધ એકલાએ જ મહાભિનિષ્ક્રમણ કર્યુ છે ?
પત્ની અને બાળક છોડી
મેં પણ કેટલીય વાર
મહાભિનિષ્ક્ર્મણ કર્યુ છે
ફેર માત્ર એટલો જ
બુધ્ધ ખરેખર નીકળી શકયા
જ્યારે હું ફળિયા સુધી પહોંચી
પેશાબ કરી પાછો સૂઈ ગયો છું
= કવિ રમેશ આચાર્ય

message-સંદેશો

સંદેશ
*******
ભાઈ !
મારુ કામ કરીશ ?
મારે એક સંદેશ પહોંચાડ્વો છે.
બુધ્ધ મળે તો કહેજે
કે--
રાઈ માટે ઘેર ઘેર ભટકતી ગોમતીને
આજ વહેલી સવારે
મળી આવ્યું છે એક નવજાત બાળક
ગામને ઉકરડેથી.
-કવિ રાજેંન્દ્રસિંહ રાયજાદા

promice - એકરાર

વિક્ર્મ સંવત 20062 વૈશાખ સુદ પાંચમ તારિખ 13-5-2005
આપણા પોંરબંદરની બાજુના જુનાગઢના વતની એવા શ્રી વિરુભાઈ નુ આ કાવ્ય બચપણના પ્રેમ વિશે છે,કિશોરવયમા કોઈને આપણે ખુબ પ્રેમ કર્યો હોય પંરતુ ભાગ્યમા ન હોય અને તેની સાથે જીવન વીતાવાના જે સપના જોયા હોય તે તુટી જાય પછી બસ તેના સ્મંરણ જ રહે છે તેના વિષે આ કાવ્યમાં કહેવામાં આવ્યું છે.

એકરાર
**********
તારને તેં ટીકીને પથ્થર માર્યો
ને મેં થાંભલે જઈને કાન માંડ્યો રે !
એક સાથે ઉડયું કબૂતરનું ટોળું
તું ગણતાં ભૂલી ને હું યે થાક્યો રે !
દિવસોની વાત છે: તું ખેતરમાં દો'ડી'તી
જ્યારે પંતગિયું પકડવા,
ઘસમસતી ટ્રેઈન ત્યારે પાટા બદલે જ મારી
છાતીમાં માંડી'તી દોડવા !
પળમાં છૂપાતી ને પળમાં નજરાઈ જતી
યાદ છે એ હરિયાળી આંખો,
યાદ છે: એ વખતે હું કરતો અફસોસ, મને
ફુટતી નથી રે ! પાંખો ?
આજ મને સમજાયું ધોરિયાનું વહેવું
ને ફાટ્ફાટ બાજરો આ પાકયો રે !
તારને તેં ટીકીને પથ્થર માર્યો
ને મેં થાંભલે જઈને કાન માંડયો રે !
સાચ્ચું કહું છું : મારો મૂંઝાતો જીવ જ્યારે
આકાશે સાંજ ઢળે પાછલ,
એ'વુ થાંતુ કે તને કાંટો વાગે ને એને કાઢતાં
બહાર આવે માછ્લી !
વરતું ના એ રીતે જૂદા જૂદા વેશે તું
ઊભતી મારી જ આસપાસમાં,
ભારી ચઢાવવાને બહાને તું ભરતી'તી

રોજ મને પોતાના શ્વાસમાં !
ફરફરતી ઓઢણી તું હોઠમાં દબાવ !
મારા જીવતરને ઝપ્પ ઝોકો વાગ્યો રે !
એક સાથે ઊડયું કબૂતરનું ટોળું
તું ગણતાં ભૂલી ને હું યે થાકયો રે !
= કવિ વીરુ પુરોહિત

first day veashakh - વૈશાખ નો પહેલો દિવસ

આજથી વૈશાખ ઋતુ ની શરુઆત થઈ ગઈ છે અને લોકો પણ વૈશાખ નો આંનદ લુંટી રહયાં છે કારણ કે આ ઋતુમાં લગ્ન ખુબ હોય છે અને ખેતી ના કામકાજમા પણ નવરાશ હોય છે તો ચાલો આજે આપણી ભાષા ના કવિ નવનીત ઉપાધ્યાય શું કહે છે વૈશાખ વિશે..............

વૈશાખી વાયરો
*************
કોઈ વ્હાલું રે લાગ્યું વૈશાખમા ...
એવો પવન આજ હૈયે ચડયો કે અમે જઈ બેઠા કાળઝાળ પાંખમાં
કોઈ વ્હાલું રે લાગ્યું વૈશાખમા....
આંસુ ને ગીત પાસ પાસ બેય આવિયાં ઈ પળનો કલશોર કાંઈ મીંઠો
ચારે દિશાએ મને તેડી લીધો ને મારો પડછાયો કોઈએ ન દીઠો
પાંદડુંય આમ ક્દી ઓળખે રે નૈં અને મન ગયું આંબાની શાખમાં
કોઈ વ્હાલું રે લાગ્યું વૈશાખમા.......
કંકુમાં આંગળી હું બોળું ન બોળું ત્યાં તો ગામ આખું થૈ જાતું ઢોલી
સૌ આજ એટલાં બહાવરાં બન્યાં કે બધાં ભૂલી ગ્યાં પોતીકી બોલી
તડકા ને ધૂળનાં રે ટોળાં મળ્યાં રે મને તોરણ બાંધેલ બારસાખમાં
કોઈ વ્હાંલુ રે લાગ્યું વૈશાખમા........
=કવિ નવનીત ઉપાધ્યાય